به ادامه مطلب بروید
به ادامه مطلب بروید
به ادامه مطلب بروید
شهر خدابنده واقع در استان زنجان در گذشته "قیدار" (قیدار یعنی سیاه پوست) نامیده مىشد و این به سبب وجود مرقد حضرت قیدار (علیهالسلام) بوده است. مرقد حضرت قیدار در مجموعۀ تاریخی خدابنده در دره کوه قیدار قرار گرفته است. . این بنا متعلق به قیدار بن اسماعیل بن ابراهیم (علیه السلام) از پیامبران است، این مسئله با استشهاد 65 نفر از علمای طراز اول مورد تأیید قرار گرفته است و بدین ترتیب شایعه اختصاص بنا به قبر بلغان خاتون، زن غازان خان مغول، مردود شده است.
مرحوم علامه مجلسى در بحارالانوار در ذکر اجداد پیامبر گرامى اسلام (صلى‌ا... علیه وآله) نوشته است: حضرت قیدار جد سىام رسول اکرم (ص) است. در تاریخ یعقوبى آمده است: حضرت اسماعیلعلیهالسلام دوازده پسر داشت که بزرگترین آنان حضرت قیدارعلیهالسلام بود. پس از وفات حضرت اسماعیلعلیهالسلام و دفن او در حجر، قیدار جانشین پدر مىشود و مردم را به توحید دعوت مىکند. هم چنین در کتاب جلاء الیون تألیف محمد باقر مجلسی نیز بر همین منوال شجره قیدار نبی را به ابراهیم و آدم علیه السلام نسبت داده است.
کتیبه ها و شیوه های تزئینی این بنا گویای این حقیقت است که سازه‌های معماری آن می بایست در دوران های مختلفی بنا ومرمت شده باشد. نخستین و قدیمی‌ترین سند متعلق به سال 719 هجری قمری است و حکایت از تجدید بنای بقعه به دستور بلغان خاتون زن غازان خان ایلخانی دارد. دومین کتیبه متعلق به سال 751 هجری قمری است و کیفیت احداث گنبد را بازگو می‌کند.
مفاهیم و سبک گچ‌بری‌های شبستان با آثار دوران صفوی قابل مقایسه است. بنابراین به روشنی می‌توان گفت که این بقعه در اوایل قرن هشتم هـ. ق (سال719) تجدید بنا شده است، سپس گنبد آن در سال 751 (هـ . ق) به دست استاد تیمورخان سلطانیه‌ای احیاء و در قرن 11 (هـ . ق) گچ‌بری می شود. گنبد این بقعه در عین سادگی بسیار جالب و به سبک خاصی ساخته شده است و از نوع گنبدهای زنگوله‌ای می‌باشد. در تاریخ ۱۳۱۹ قمری این بقعه توسط شخصی که امیر افشار جهانشاه خان لقب داشت، مرمت شد. آرامگاه قیدار نبی با میانسرای مطبق دارای گنبد ناقوسی شکلی است با کاربندی زیبا که در سطوح داخلی مزین به نگاره‌های گیاهی و جانوری گچ‌بری شده‌ای می‌باشد. این بنای آرامگاهی به شماره 321 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .
غار کتله‌خور، که در گویش محلی، مردم منطقه به آن کتل کوتول می‌گویند، غاری است خشکی -آبی، واقع در استان زنجان و در ۸۰ کیلومتری جنوب خدابنده و ۱۷۳ کیلومتری شمال همدان و ۴۱۰ کیلومتری تهران و ۵ کیلومتری شهر کوچک گرماب واقع است. در بعضی ازمناطق غربی ایران به کوههای کم ارتفاع کتل می‌گویند و احتمالاً وجه تسمیه غار نیز به همین علت باشد که غار در یکی از این کوهها قرارگرفته‌است و خورشید از پشت آن طلوع می‌کند و بجای کتل خورشید به آن کتل‌خور گویند.
غار کتل کوتول قبل از سال ۱۳۰۰ ه.ش. کشف شده‌است و در سال ۱۳۳۰ توسط شخصی به نام جمالی زنجانی به ثبت رسیده‌است.
حدود سال ۱۳۴۳ ه.ش. کوهنوردان بعلت طولانی بودن دهلیز ورودی و کوتاه‌بودن سقف آن و مشکلات عبور و مرور و فقدان جاذبه‌های، غارسنگی بی‌اهمیت جلوه شد ولی در سال ۱۳۶۵ گروهی مجهز از غارنوردان زبده همدان بازدید مفصلی از غار انجام دادند و توانستند شکل‌گیری این غار را به دوران ژوراسیک مربوط دارند یعنی بیش از ۱۲۰ میلیون سال قبل.
ساختمان در زیر کوه‌کتل خور قرار گرفته و از پائین دست دهانه آن رودشور که از شعبات فرعی قزل‌اوزن است جاری می‌شود غار درمنطقه مستطیلی شکلی به ابعاد ۲۰۰۰×۱۵۰۰ متر به‌وجود آمده‌است در محل یاد شده عملکرد هوازدگی مکانیکی و نیروهای درونی به کمک یکدیگر تعدادی ترک یا گسل متقاطع را در محدوده داخلی این فضا به وجود آورده و به دلیل فراهم شدن سایر شرایط، فرآیند غار زایشی شروع شده‌است دهانه غار در ارتفاع ۱۷۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و اختلاف ارتفاع آن با ارتفاع چشمه‌ای که آبهای فرورو حاصل از ریزش جوی غار را خارج می‌کند و به رود شور می‌ریزد ۵۰ متر است.
ورودی غار یک دهلیز ۴۰۰۰ متری بوده با سقفی کوتاه و فاقد غار سنگ و چند دهلیز فرعی، پس از دهلیز فرعی یک دالان وسیع ۹۵۰ متری با سربالایی‌هایی به ارتفاع ۲ متر و گودالهای خشک قرار دارد که با دوشاخه ۵۰ متری ادامه پیدا می‌کند و پس از عبور از یک سربالایی به تالار وسیعی پوشیده از چکنده و چکیده و ستون می‌رسد. در داخل تالار کوچک بلورین، که به تالار ستونها چسبیده چاهی به عمق ۸ متر قرار دارد که احتمالاً محل خروج آبهای فرورو سازنده غار است.
در حال حاضر این غار به سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم شده‌است بخش ورزشی آن تنها مورد استفادة غارنوردان و صخره‌نوردان قرار می‌گیرد حدود ۴ کیلومتر است که البته هنوز انتهای آن کشف نشده‌است. بخش تفریحی غار نیز که جهت بازدید عموم مورد استفاده قرار می‌گیرد حدود ۲ کیلومتر مسیر مستقیم است که گفته می‌شود این مسیر تنها ۳/۱ کل غار است. بخش فرهنگی غار نیز در بخش جنوبی آن قرار دارد قسمت اصلی آن دالانی است طبیعی که جهت برگزاری مراسم مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد البته این دالان هیچگونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن به صورت مصنوعی کنده شده اما خود دالان تماماً طبیعی بوده‌است.
غارکتله‌خور از لحاظ کیفیت بلورها و قندیلها، زیبایی و تعدد طبقات اولین غار آهکی جهان شناخته شده‌است که توسط سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و هزینة شخصی به نام مهندس عالی که مهندس عمران فرمانداری زنجان بودند در طول پنج سال آمادة بهره‌برداری گشت. از بهره‌برداری اولیة این غار چیزی حدود ۱۵ سال می‌گذرد که البته هنوز هم کاوش و فعالیت برای آماده‌سازی سایر قسمت‌های غار برای بازدید ادامه دارد.
غار کتله‌خور، غاری است آهکی که در برخی نقاط آن گل‌رس و خاکهای حاوی اکسیدآهن قابل مشاهده‌است. این غار از نظر سنی تقریباً هم‌سن غار علیصدر همدان است البته این دو غار از دو جهت با هم تفاوت دارند. یکی اینکه غار علیصدر همدان غاریست کاملاً آبی اما غار کتله‌خور زنجان غاری است تقریباً خشکی. دوم اینکه آهکهای غار کتله‌خور نسبت به آهکهای غار علیصدر بسیار خالص‌تر هستند که این خود عاملی است جهت زیباترشدن غار، چراکه خالص بودن آهکها موجب شفافیت آنها و در نتیجه عبور نور از قندیلها می‌شود.
یک نکته جالب توجه در رابطه با غار کتله‌خور اینست که شواهد و بررسی‌های انجام شده مؤید این موضوع است که این غار در نهایت به غار علیصدر در همدان متصل می‌شود. همچنین یکی دیگر از عجایب و زیبایی‌های این غار تعدد طبقات آن است که اینگونه غارها در جهان بسیار کم‌نظیر هستند. گمان می‌رود که این غار دارای ۷ طبقه باشد که البته تاکنون تنها ۳ طبقة آن کشف شده است.
حدود ۷۰۰ متر اولیة غار قطری حدود ۷۰ سانتیمتر داشته‌است به‌طوریکه رهنوردان اولیة غار این مسیر ۷۰۰ متری را بصورت سینه‌خیز طی کرده و مسیر خود را با علامتگذاری مشخص کرده‌اند. ۱۰۰ متر ابتدای غار محل زندگی انسان‌های نخستین بوده‌است که این موضوع را اسکلت ۸۰ انسانی که در این محل پیداشده‌است تأیید می‌کند. لازم به ذکر است که این اسکلت‌ها همچنان در این محل نگهداری می‌شوند. این غار دارای بخش‌های دیگری است که به ترتیب می‌توان میدان شیرخوابیده، میدان بیستون، میدان چهل‌ستون، سه‌راهی کوهی، میدان پنج‌شیر، تالار عروس، تونل قندیلی، اتاق عقد، پای فیل، شتر باجهاز، عروس و داماد، میدان شمع، دوجادوگر، نخل سوخته، میدان مریم مقدس و… را نام برد. که تمامی این بخش‌ها حاصل تجمع‌های مختلف آهکی است که هرکدام براساس شباهتی که به یکی از اشیاء اطراف ما داشته‌اند به این اسامی خوانده می‌شوند. از ویژگیهای منحصر به فرد این غار می‌توان وجود ستونهای آهکی عظیم را نام برد که حاصل به هم پیوستن استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌های آهکی هستند که باعث شده‌اند که این غار خود نگهدارندة خود باشد یعنی اینکه این ستونهای عظیم نقش نگهدارنده‌هایی را بازی می‌کنند که مانع از فروریختن سقف غار می‌شود.
این غار در مراحل اولیة تشکیل خود غاری آبی بوده‌است که دراثر انحلال آبی گاهی اوقات توده‌های عظیمی از سنگها از تودة اصلی جدا شده‌اند. تشکیل طبقات متعدد این غار باعث شده‌است که آب به طبقات زیرین نفوذ کرده و عملاً غار تبدیل به غاری خشکی گردد.از دیگر ویژگیهای بارز این غار می‌توان وجود قندیلهای زیبا و شفاف آهکی و استالاکتیت‌های گُل‌کلمی را نام برد.
وجود چشمه‌های آب بسیار زلال در اطراف این غار و حفره‌های متعدد طبیعی هم از ویژگیهای منحصر به فرد این غار است. علاوه بر تمامی این مسائل در غار کتله‌خور همانطور که در قبل آمد می‌توان تجمع‌های متفاوتی مشاهده کرد که یکی از این تجمع‌های زیبا و جالب‌توجه استالاگمیت‌هایی است که بسیار شبیه به عروس و داماد هستند و به همین اسم نامگذاری شده‌اند
این غار درطول ۱۲۰ میلیون سالی که از عمرش می‌گذرد دستخوش تغییر و تحولات بسیاری شده‌است که برخی طبیعی و برخی هم مصنوعی بوده‌است. از تغییرات طبیعی این غار می‌توان شکستگیهای حاصل از زمین‌لرزه‌ها، گسل‌خوردگیها، لغزش‌ها و ریزش‌ها را نام برد.
بنای رختشویخانه در خیابان سعدی وسط و در مرکز شهر زنجان واقع شده است و هم اکنون به صورت موزه می‌باشد و مردم می‌توانند از آن بازدید کنند.این بنا در سالهای گذشته به جهت وجود هوای سرد در زمستان ها برای بانوان زنجانی ساخته شده است. این بنا توسط دو برادر به نام‌های مشهدی اکبر معمار و مشهدی اسماعیل بنا ساخته شده است.این بنا در محلی که قبل ها به نام باباجمال چوقوری شناخته می‌شد،احداث شد. زمین این بنا توسط علی اکبر خان توفیقی شهرداد وقت زنجان ابتیاع شده بود.
بنای تاریخی رختشوی خانه زنجان در مرکز بافت تاریخی شهر زنجان در محل معروف به بابا جامال چوقوری (گودال باباجمال (قرار گرفته و در سال 1345 ه.ق توسط اولین شهردار زنجان (علی اکبر توفیقی) ساخته شده است . دسترسی به بنای رختشوی خانه از خیابان سعدی از طریق کوچه فرهنگ نیز امکان پذیر است.از روی سبک وسیاق معماری این بنا می‌توان ساخت ان را به اواخر دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی نسبت داد.هدف از ساخت این رختشوی خانه تامین امنیت و اسایش زنان در یک مکان سرپوشیده بوده است. آب این محدوده که دارای فضاهای متعددی است از قنات قلعچه حاجی میربها الدین تامین می‌شد فضاهای این مجموعه را می‌توان به دو بخش مدیریت رختشوی خانه شامل حیات وقسمت مسکونی و فضای اصلی شستشوی رخت که خود دارای چهار قسمت است تقسیم کرد.حیاط محوطه‌ای است به شکل مربع و مستطیل به میزان 400 متر مربع (32×12متر) شامل درختکاری و فضای سبز، و اعیانی آن در جبهه شمالی محوطه به مقدار 60 متر مربع شامل دو اطاق و یک ورودی است که این ورودی فضاهای محوطه، سرایداری و محل شستشوی رخت را به همدیگر متصل می نماید. پلان و نمای این واحد مسکونی دارای بار فرهنگی بوده و به سبک معماری سنتی شناخته شده زنجان احداث گردیده است. .خزینه این رختشوی خانه 17متر طول 55/11متر عرض و حدود 8متر ارتفاع دارد فضایی شبیه تراس مشرف به فضای رختشوی خانه وجود دارد که به عبارتی می‌توان ان را شاه نشین و محل مدیریت نامید.محل ورودی بنا به شبکه ارتباتی کوچه‌های شهر را پیدا می‌کرد و خانمی که گفته می‌شود همسر معمار این بنا بوده است کار کنترل و نظارت بر امور رختشوی خانه را بر عهده داشت و در قبال این کار مبلغی ماهیانه دریافت می‌کرد.از معماری این فضا چنین استنباط می‌شود که معمار اشنایی کاملی به شیوه سنتی داشته که توانسته است با کمک قوسها و نورگیرها فضای دل انگیزی را در قسمت بالای انبار سالن اصلی رختشوی خانه و تردد افراد را انجام می‌داده است. طراحی و اجرای فضای داخلی و اصلی بنای رختشوی خانه پرسپکتیو بسیار زیبایی دارد وسالن ان با 11ستون به طور قرینه به دو قسمت تقسیم شده است این فضا از سالنی به عرض 7/13متر طول62متر و مساحت زیربنای 850متر مربع برخوردار است.فاصله 11ستونی که به طور قرینه سالن را به دو قسمت تقسیم کرده اند در جهت قرینه از چهار واحد حوضچه و مجاری اب در حد فاصل حوضچه‌ها تشکیل یافته وحدود آن را سنگ های حجاری شده از جنس تراورتن از یکدیگر مجزا می‌کند.از نظر تشابه کاربری چنین بنایی در هیچ قسمتی از ایران به این شکل دیده نشده ولی از نظر معماری با مساجد عباسقلی خان و دروازه ارگ قابل مقایسه است این بنا به طور عام المنفعه وشبانه روزی بود و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهر وندان دریافت نمی‌شده است. بنای رختشوی خانه شهر زنجان هم اکنون مهمترین موزه این استان است ودر ان انواع لباس های محلی زیور الات ابزار و وسایل مورد استفاده بانوان در معرض دید همگان قرار گرفته است.
سلام
وبلاگ خوبی داری
به من هم سر بزن
-------------------
گالری عکس بازیگران سینما
www.parspic.ir